Pengurusan sisa buangan ternakan ruminan seperti lembu, kambing, dan biri-biri memerlukan pendekatan yang sistematik untuk memastikan keseimbangan antara produktiviti ternakan dan penjagaan alam sekitar. Konsep Reduce (Kurangkan), Reuse (Guna Semula), dan Recycle (Kitar Semula) atau dikenali sebagai 3R, adalah kaedah mampan yang sesuai digunakan untuk menguruskan sisa buangan ternakan secara efektif.
1. Reduce (Kurangkan)
Mengurangkan penghasilan sisa ternakan dari peringkat awal:
- Tujuan: Meminimumkan jumlah sisa yang perlu diuruskan untuk mengurangkan kos dan impak kepada alam sekitar.
- Langkah-Langkah:
- Optimumkan pemberian makanan dengan memastikan diet seimbang bagi meningkatkan kadar penghadaman haiwan. Ini membantu mengurangkan penghasilan najis dan sisa makanan.
- Guna teknologi seperti automatic feeders untuk mengelakkan pembaziran makanan.
- Kawalan stok ternakan mengikut kapasiti ladang bagi mengelakkan pengumpulan sisa yang berlebihan.
2. Reuse (Guna Semula)
Menggunakan semula sisa buangan untuk keperluan ladang:
- Air kumbahan:
- Air sisa dari sistem rawatan boleh digunakan semula untuk mencuci kandang atau menyiram tanaman.
- Najis haiwan:
- Najis yang telah dirawat boleh digunakan sebagai baja organik untuk memperbaiki kesuburan tanah.
- Penanaman Rumput:
- Air sisa dan baja organik dari najis ternakan sesuai digunakan untuk menyuburkan tanaman rumput bagi tujuan makanan ternakan.
3. Recycle (Kitar Semula)
Mengitar semula sisa ternakan untuk menghasilkan nilai tambah:
- Sistem Biogas:
- Najis ternakan boleh diproses dalam sistem biogas untuk menghasilkan gas metana sebagai sumber tenaga.
- Sisa dari proses biogas boleh dijadikan baja organik.
- Kompos:
- Najis bercampur sisa organik lain boleh diolah menjadi kompos untuk kegunaan pertanian.
- Produk Baru:
- Sisa ternakan yang diproses boleh dijadikan bahan asas dalam penghasilan biofertilizer atau biochar.
Kaedah Lain dalam Pengurusan Sisa
- Energy Recovery (Penghasilan Tenaga)
- Proses penghasilan tenaga dari sisa seperti pembakaran terkawal untuk menghasilkan tenaga elektrik.
- Rawatan dan Pelupusan (Treatment and Disposal)
- Sisa yang tidak boleh digunakan semula dirawat untuk mengurangkan pencemaran sebelum dilupuskan.
Kelebihan Pengurusan Sisa Buangan 3R
- Mesra Alam:
- Mengurangkan pencemaran air, tanah, dan udara.
- Kos-Efektif:
- Mengurangkan kos rawatan dan pelupusan sisa.
- Produktiviti Tinggi:
- Menghasilkan baja organik dan tenaga untuk kegunaan ladang.
- Kelestarian Ladang:
- Meningkatkan kecekapan sumber dan menjadikan operasi ladang lebih mampan.
Kesimpulan
Pengurusan sisa buangan ternakan ruminan berdasarkan konsep Reduce, Reuse, dan Recycle merupakan kaedah terbaik untuk mengurangkan impak pencemaran alam sekitar sambil meningkatkan nilai tambah sisa ternakan. Dengan melaksanakan pendekatan ini, penternak dapat mengurangkan kos operasi, meningkatkan produktiviti, dan menyumbang kepada kelestarian alam sekitar.
Sumber rujukan: Kajian Bagi Penyeragaman Sistem Pengolahan Euen dalam pengurusan buangan ternakan “Projek Perintis” Jabatan Alam Sekitar bersama Universiti Putra Malaysia, 2016.
